Orłowski Władysław (1835–1889), lekarz chirurg. Ur. 15 VIII na Podlasiu. Po ukończeniu gimnazjum w Siedlcach, mając 16 lat, udał się do Charkowa na studia lekarskie. Po wybuchu wojny krymskiej w r. 1854 wstąpił do służby wojskowo-lekarskiej. Franciszek Jawdyński twierdzi, że miał wtedy ukończone studia lekarskie i dyplom lekarza, natomiast wg „Wielkiej Encyklopedii Powszechnej Ilustrowanej” i „Biographisches Lexikon der hervorragenden Ärzte…” powołany został do wojska jeszcze jako student. W r. 1854 mianowano go lekarzem 5 konnej bryg. artyleryjskiej. W trzy lata później został przeniesiony do Wołogodskiego batalionu piechoty, a w r. 1860 do Warszawy na stanowisko ordynatora w Warszawskim Szpitalu Ujazdowskim (wojskowym szpitalu aleksandrowskim). W r. 1862 uwolniwszy się ze służby wojskowej, objął w drodze konkursu obowiązki pomocnika prosektora przy katedrze anatomii opisowej u prof. Ludwika Hirszfelda w warszawskiej Akademii Medyko-Chirurgicznej, a następnie na Wydziale Lekarskim nowo otwartej w t. r. Szkoły Głównej Warszawskiej. W r. 1867 został prosektorem przy tejże katedrze. W r. 1869 uzyskał w Szkole Głównej doktorat medycyny na podstawie pracy O zwężeniach cewki moczowej u mężczyzn (W. 1869). T. r. po otwarciu uniwersytetu na miejsce zamkniętej Szkoły Głównej został prosektorem przy katedrze anatomii patologicznej prof. Ludomira Brodowskiego i na tym stanowisku pracował do r. 1872. W r. 1870 wyjechał za granicę na 9 miesięcy w celach naukowych.

Jednocześnie od r. 1864 na podstawie konkursu O. był ordynatorem, później starszym ordynatorem w oddziale chorób zewnętrznych Szpitala Dzieciątka Jezus, a ponadto od r. 1876 był konsultantem w oddziale chirurgicznym Szpitala na Pradze (Przemienienia Pańskiego). Oba te stanowiska zajmował do śmierci. Dn. 28 X 1865 został wybrany członkiem czynnym Tow. Lekarskiego Warszawskiego po przedstawieniu pracy o spostrzeżeniach z oddziału chirurgicznego mężczyzn Szpitala Dzieciątka Jezus za pierwsze półrocze 1865 („Pam. Tow. Lek. Warsz.” 1865), a w r. 1881 wiceprezesem, w l. 1882, 1883, 1884 prezesem Towarzystwa. Był członkiem komitetu gospodarczego Towarzystwa. Jako prezes m. in. przyczynił się do zorganizowania czytelni Towarzystwa w r. 1885. Miał jeden z najcenniejszych księgozbiorów chirurgicznych, który chętnie udostępniał kolegom. Lubił także dzielić się swymi doświadczeniami.

Od r. 1865 O. ogłaszał głównie w „Pamiętniku Tow. Lekarskiego Warszawskiego” oraz w „Gazecie Lekarskiej”, „Klinice”, „Medycynie” i „Tygodniku Lekarskim” prace i spostrzeżenia chirurgiczne. Ogłaszał drobniejsze prace również w „Centralblatt für Chirurgie” i „Deutsche Zeitschrift für Chirurgie”. Są to niemal wszystko opisy dokonanych przez niego operacji. Ogłosił ok. 70 publikacji (wg Łuczkiewicza ponad 80). Były to okresowe liczne sprawozdania i spostrzeżenia z oddziału chirurgicznego mężczyzn Szpitala Dzieciątka Jezus, prace z zakresu leczenia złamań i zwichnięć, wyłuszczeń w stawach, amputacji, chirurgii kostnej, chirurgii szczękowej, opisy operacji plastycznych, np. Rhinoblepharoplastica („Pam. Tow. Lek. Warsz.” 1869), prace o rakowcu języka (tamże 1874, 1876, 1880), chirurgii dróg moczowych, jajników, nerek, śledziony, o leczeniu przepuklin, żylaków kończyn dolnych, wąglika, o nowych metodach leczniczych, np. O nowoczesnym kruszeniu kamieni moczowych sposobem Bigelow’a („Gaz. Lek.” 1883), o nowych narzędziach i aparatach, np. wzierniku do cewki moczowej pomysłu Desormeaux („Pam. Tow. Lek. Warsz.” 1869), narzędziu Corradiego (tamże 1873), przyrządzie Cellina do przetaczania krwi (tamże 1876), o antyseptyce, np. Opatrywanie ran skubanką wyskokiem napojoną (tamże 1865, 1866), Opatrywanie powierzchni ropiejących kwasem karbolowym (tamże 1869). Zwolennik postępu w chirurgii, był jednak ostrożny w stosowaniu nowości. Należał do pierwszych w Warszawie krzewicieli antyseptycznych zasad J. Listera przy operacjach i leczeniu ran i metodę tę bardzo wcześnie u siebie zaprowadził. Był świetnym chirurgiem, jednym z twórców polskiej szkoły chirurgicznej, i wytrawnym diagnostą. Ulubionym działem O-ego były choroby pęcherza moczowego i dróg moczowych. Z zakresu urologii ogłosił 22 prace. Zręcznie kruszył kamienie moczowe, doskonale wykonywał nacięcie wewnętrzne cewki moczowej sposobem Maisoneuve’a. Pierwszy w Polsce wyciął nerkę z powodu nowotworu, przez co wykazał możliwość uleczenia tej dotąd beznadziejnej choroby („Gaz. Lek.” 1885). Wycinał też nowotwór z pęcherza moczowego u mężczyzny, chyba jedyny w Warszawie wg F. Jawdyńskiego. Operował guzy macicy i jajników, wyciął śledzionę, nerkę, wykonał kilka doszczętnych operacji przepuklin i laparotomii przy niedrożności jelit. Interesował się chirurgią plastyczną. Ponad 20 prac ogłosił z chirurgii kostnej. Prowadził też rozległą praktykę prywatną. Zmarł 16 II 1889 na skutek przewlekłej gruźlicy płuc, pochowany został na Powązkach.

Pozostawił żonę i córkę.

Ilustr. Enc. Trzaski, I–II; W. Enc. Ilustr.; Biogr. Lexikon d. hervorr. Ärzte; Kośmiński, Słown. lekarzów; – Album zasłużonych lekarzy polskich, W. 1925 s. 75 (fot.); Chojna J. W., Zarys dziejów urologii polskiej, Wr. 1974 s. 194–200 (spis prac urologicznych); Zieliński K., Wajs E., Szpital Przemienienia Pańskiego 1828–1868–1928, W. 1928 s. 151–4; – „Arch. Hist. Med.” T. 29: 1966 nr 4 s. 449; „Gaz. Lek.” R. 24: 1889 nr 8 s. 168–9 (Jawdyński F.) nr 10 s. 191–8 (spis prac); „Kłosy” T. 48: 1889 nr 1235 s. 129–30 (fot.); „Nowa Reforma” 1889 nr 45; „Nowiny Lek.” R. 1: 1889 nr 3 s. 162; „Pam. Tow. Lek. Warsz.” T. 60: 1868 nr 4 s. 224; „Roczn. Lek.” 1885 nr 74; „Tyg. Illustr.” T. 13: 1889 nr 322 s. 131–2 (Łuczkiewicz).

Teresa Ostrowska